Në një bar në kryeqytetin e Ukrainës, Kiev, të hënën në mbrëmje, drejtuesi i një shfaqjeje komedi të drejtpërdrejtë thotë: “Ne tregojmë shaka dhe ju qeshni, është kaq e thjeshtë”.
Dhe për pak kohë, në dhomën plot me njerëz me gota birre, duket kaq e thjeshtë – derisa një nga aktorët e humorit thotë një shaka në rusisht.
“Unë nuk mendoj se të bën për të qeshur performanca rusisht kur djemtë tanë vdesin çdo ditë e natë në vijën e parë të frontit”, thotë një burrë rreth të dyzetave që prezantohet si një aktivist civil.
Fytyra e komedianit zbehet dhe një grua e re e ulur në fund të dhomës ngrihet në këmbë dhe përpiqet ta ndihmojë atë. “Të gjithë duhet të vendosin vetë se çfarë gjuhe duan të flasin”, thotë ajo, duke shtuar se ajo zgjodhi të kalojë nga gjuha ruse në atë ukrainase, pavarësisht rrënjëve të saj bjelloruse.
Në pamundësi për ta kthyer situatën në shaka, komediani shkurton performancën e tij dhe largohet, duke e lënë publikun të hutuar. “Është një shfaqje e drejtpërdrejtë, kështu që të mos hyjmë në këtë”, thotë prezantuesi, komediani Dmytro Kharchenko, duke ftuar një interpretues tjetër në skenë.
Shfaqja vazhdon, por magjia është prishur – përçarjen e ka sjellë lufta. Pavarësisht një qyteti që lufton për një ndjenjë normaliteti, luftimet janë ndezur në vijat e frontit në lindje dhe jug dhe jeta shkatërrohet çdo ditë gati gjashtë muaj pas pushtimit të 24 shkurtit.
“Mund të mësoheni me çdo gjë”, thotë një burrë i moshës së mesme, i ulur në një plazh në një ishull në lumin Dnieper afër Kievit qendror, derisa një grua aty pranë puthi djalin e saj të vogël dhe ecë në ujë për të notuar. Sirena e alarmit bie – siç bën thuajse çdo ditë në kryeqytet. Djali buzëqesh dhe vazhdon të ndërtojë kështjellën e tij me rërë.
Në zemër të qytetit, mbi sheshin e njohur si Maidan dhe pranë një kishe që shërbeu si spital për protestuesit gjatë kryengritjes së viteve 2013-2014, familjet bëjnë foto me tanke dhe pajisje ushtarake ruse të nxira nga zjarri, relikte të një lufte që ende po zhvillohet dhe duket se është larg fundit.
Automjetet e dëmtuara janë trofe nga ajo që njihet si Beteja e Kievit – përballja vendimtare në gjashtë javët e para pas pushtimit, kur forcat ruse kaluan kufirin, disa nga Bjellorusia, dhe u nisën drejt Kievit, por nuk arritën të merrnin kryeqytetin.
Më pas ata u tërhoqën, duke lënë pas të mbijetuar të pikëlluar dhe dëshmi të mizorive në qytetet dhe qytezat e shkatërruara në veri, lindje dhe perëndim të Kievit.
Verë e pathyeshme?
Vetë kryeqyteti u vu në shënjestër dhe u godit në mënyrë të përsëritur nga bomba, raketa dhe predha, ndërsa shumë banorë u larguan ose u strehuan në metro poshtë rrugëve. Por i shpëtoi më të keqes së sulmit rus në Ukrainën veriore dhe shumë nga ata që u larguan, janë kthyer pavarësisht rrezikut të vazhdueshëm.
Në sfondin e luftimeve të ashpra në Donbas dhe betejave të reja në jug, banorët e Kievit relativisht të sigurt po eksplorojnë normalitetin e ri të kohës së luftës.
Në kulmin e verës, plazhet me rërë në brigjet e Dnieper janë plot me njerëz që bëjnë plazh, notojnë dhe argëtohen; tregtarët shesin qershi, pjeshkë dhe shalqi; restorantet, kafenetë dhe baret janë sërish plot jetë.
Ora 23:00 tregon se qyteti mund të jetë i qetë gjatë natës. Por, gjatë ditës rrugët përreth Sheshit të Pavarësisë – Maidan – janë pothuajse po aq të mbingarkuara me makina sa dikur, para pushtimit të 24 shkurtit, kur lufta ishte e kufizuar në pjesët e Ukrainës lindore të njohura si Donbas.
Sipas autoriteteve, tani ka rreth 3 milionë banorë të Kievit në kryeqytet, popullsia e të cilit ishte 3.6 milionë para pushtimit. Për më tepër, rreth 100.000 persona të zhvendosur brenda vendit, kanë ardhur në Kiev nga rajone të tjera të vendit.
Shumica prej tyre i marrin me qetësi alarmet e shpeshta në qytet. Por, kryetari i bashkisë, Vitali Klitschko, thotë se ato nuk janë vetëm zhurma në sfond, dhe se thasët e rërës që ngrihen rreth monumenteve, pikat e kontrollit në stacionet e metrosë dhe ushtarët e armatosur gjithnjë të pranishëm, janë aty për një arsye.
“Moti i mirë dhe atmosfera e qetë janë një iluzion”, tha ai në një intervistë për Daily Telegraph.
Derisa “nuk mund të flitet për normalitet në kohë lufte, qytetarët po bëjnë çmos për t’u përshtatur me kushtet e vështira”, tha ai.
Ata po përballen edhe me probleme të reja.
“Ruani pak për dimër”
Më shumë se 600 ndërtesa banimi dhe pjesë të infrastrukturës janë dëmtuar nga sulmet ruse në Kiev – disa prej tyre shumë keq.
Por, ndryshe nga vendet që ishin pushtuar nga rusët, si Buça, Borodianka dhe Irpini, dëmet fizike të shkaktuara nga lufta nuk janë të dukshme në të gjithë kryeqytetin.
Autoritetet janë zotuar të përfundojnë rinovimin e 11 ndërtesave të dëmtuara të banimit deri në vjeshtë, në mënyrë që të gjithë në Kiev që humbën shtëpinë të mund të kthehen.
Fillimi i motit të ftohtë është një burim i madh ankthi për banorët e Kievit. Banesat do të furnizohen me ngrohje duke filluar nga mesi i tetorit dhe tarifat e banimit supozohet të mbeten të qëndrueshme. Por, çmimet e karburantit, mungesa e personelit dhe ndërmarrjet e shkatërruara – të gjitha si pasojë kryesisht i pushtimit të Rusisë – krijojnë pasiguri.
Rritja e çmimeve të konsumit është gjithashtu një shqetësim i madh. Ato janë rritur me 21 për qind krahasuar me vitin e kaluar, sipas Bankës Qendrore. Ekonomia e vendit pritet të tkurret me më shumë se një të tretën këtë vit.
Shitësit në tregun ikonik Zhytniy, në një vend ku tregtia është kryer për më shumë se pesë shekuj, ankohen për rënien e kërkesës.
“Patatet, lakra dhe qepët po shiten si zakonisht, por njerëzit kanë filluar të heqin dorë nga produktet më të shtrenjta pa të cilat mund të jetojnë”, thotë Olena, një grua që shet fruta dhe perime. “Por, për fat të mirë, shumica e klientëve të mi të rregullt janë kthyer në qytet”.
Një tjetër shitëse, e pyetur se si e sheh të ardhmen e biznesit të saj, u përgjigj: “Blini disa manaferra të freskëta nga pylli para se të mbarojë vera — duhet t’i ruani disa për dimër”, tha ajo.
Për të ndihmuar shmangien e një krize financiare dhe për të mbajtur nën kontroll inflacionin, Banka Qendrore zhvlerësoi monedhën hryvnya të Ukrainës me 25 për qind kundrejt dollarit në fund të korrikut. Zyrat e këmbimit valutor më nuk e shfaqin kursin e këmbimit në tabelat me simbolet hryvnya, dollar dhe euro.
“Ata, gjithashtu, duhet të ndalojnë shfaqjen e çmimeve të ushqimit dhe karburantit – atëherë të gjithë do të ishin të lumtur”, bën shaka një burrë që pi kafe pranë tregut.
Presidenti Volodymyr Zelensky, është një ish-komedian që është bërë simbol i sfidës që nga pushtimi me një sens humori përballë kërcënimit vdekjeprurës, është bërë pjesë e imazhit të ri të Ukrainës.
Trauma kolektive
Por, nën sipërfaqe, fotografia është më komplekse, siç tregoi tensioni që shpërtheu në shfaqjen e humorit në lokalin Bochka në Hreshçatik.
“Shumë njerëz kanë qenë dëshmitarë të vdekjes dhe shkatërrimit dhe pothuajse të gjithë janë vazhdimisht të ekspozuar ndaj tyre në mediat sociale”, thotë Viktoria Semko, një psikologe dhe psikoterapeute nga Irpini, një qytet i goditur rëndë në veriperëndim të Kievit. Ajo drejton një grup mbështetës për njerëzit e prekur nga pushtimi.
Semko, e cila u largua nga vendlindja e saj kur filluan bombardimet ruse, beson se përvoja e përbashkët e frikës, zemërimit dhe urrejtjes krijoi një sasi të madhe energjie që tani manifestohet në mënyra pozitive dhe destruktive.
“Trauma kolektive e muajve të parë të luftës i bashkoi njerëzit përtej nivelit të mundshëm në rrethana normale”, thotë ajo. “Muajt e fundit kanë qenë një kohë e realizimeve ekzistenciale që u kanë mundësuar shumë njerëzve të ripërcaktojnë identitetin e tyre dhe të veprojnë në mënyra ndonjëherë befasuese edhe për veten e tyre”.
Por, të mbijetuarit gjithashtu po luftojnë për të përballuar stresin e vazhdueshëm, thotë ajo.
“Shumë nga klientët e mi vuajnë nga apatia ose sulmet e panikut ose e projektojnë zemërimin e tyre te njerëzit e tjerë, si anëtarët e familjes”, tregon ajo.
Semko thotë se tensioni social arriti një kulm kur rajoni i Kievit ishte i papushtuar dhe tani njerëzit – me familje të ndara dhe me mënyrën e jetesës që ka ndërruar – kanë filluar të vënë në dyshim zgjedhjet e tyre dhe të shqetësohen për të ardhmen.
“Është një ekuilibër i brishtë midis një ndjenje të rikuperuar të kontrollit dhe zemërimit që rrjedh nga përvoja e traumës”, thotë ajo. “Por, me siguri, ata që po qëndrojnë këtu e dinë se çfarë përbën rrezik dhe cilat janë prioritetet e tyre“./REL
