Muajin e kaluar, Serbia dhe Azerbajxhani nënshkruan memorandume dypalëshe mirëkuptimi për të zgjeruar bashkëpunimin në fushën e energjisë, duke zhvilluar dhe forcuar më tej marrëveshjet e gazit dhe energjisë elektrike të firmosura në fillim të këtij viti.
Ndërsa në pamje të parë kjo mund të duket se ka një interes periferik për gjeopolitikën bashkëkohore, marrëveshjet mund të kenë pasoja të mëdha për Bashkimin Evropian. Nga pikëpamja e Brukselit, presidenti i Azerbajxhanit Ilham Aliyev është një aleat i dobishëm. Në korrik të këtij viti, ai nënshkroi një partneritet strategjik me BE-në duke rënë dakord të rrisë me 50 për qind furnizimin me gaz për vendet e BE-së (nga 8.1 miliardë metra kub në vitin 2021 në 12 miliardë metra kub deri në fund të këtij viti), me një rritje të vazhdueshme edhe në vitet e ardhshme.
Presidenti Alijev është treguar i gatshëm që të vazhdojë partneritetin duke furnizuar me gaz dhe energji elektrike Serbinë, vend që synon anëtarësimin në BE për të përmbushur gjithashtu shumicën e nevojave të saj. Në këtë mënyrë, ai arrin 2 objektiva në të njëjtën kohë, dhe Brukseli do të jetë i kënaqur me të dyja.
Në rastin e Serbisë, marrëveshja me Azerbajxhanin eliminon arsyen e përmendur më shpesh nga presidenti i këtij vendi, Aleksandar Vuçiç, për refuzimin e pjesëmarrjes në sanksionet që ka vendosur BE-ja kundër Rusisë. Pra që nëse ai hyn në radhët e atyre që kundërshtojnë luftën e Rusisë ndaj Ukrainës, Serbisë do t’i mbarojë shumë shpejt gazi.
Në kushtet kur Azerbajxhani do të kompensojë mungesën e gazit rus, pasi tubacioni i ndërlidhës nga Bullgaria në Serbi do të përfundojë vitin e ardhshëm, Beogradi nuk do të ketë më asnjë justifikim, përveçse të ndjekë shembullin e BE-së dhe t’i bashkohet përpjekjeve për ta ndëshkuar Rusinë për pushtimin e Ukrainës.
Në atë pikë, Bashkimit Evropian do të këmbëngulë që presidenti serb të sillet në përputhje me politikën e unionit edhe duke rrezikuar zemërimin e Vladimir Putinit. Por një ndryshim i tillë mund të mos jetë dhe aq i vështirë. Vetë Putin është disi dyshues ndaj udhëheqësit serb, ashtu si shumica e atyre që merren me presidentin serb, që ka mbajtur prej kohësh qëndrime të dyfishta.
Ndërsa Hungarisë fqinje, e drejtuar nga kryeministri Viktor Orban, i është dhënë një kontratë 25-vjeçare me kushte të favorshme, udhëheqësi rus ka preferuar që ta mbajë homologun e tij serb me “frerë të shtrënguar”, duke e rishikuar çmimin çdo vit.
Brukseli dhe Berlini kanë një arsye shtesë për të synuar që të ndajnë Serbinë nga Rusia. Aty ku shkon Serbia, ka të ngjarë të shkojë edhe Bosnja fqinje. Njësia e Republika Srpska brenda Bosnjes, shumë problematike në sjelljet e saj, pasi më parë ka bllokuar propozimet anti-Putin, nuk do të dëshirojë që të jetë pengesa e vetme.
Me përfshirjen e Serbisë dhe Bosnjës në sanksionet ndaj Rusisë, BE-ja do të ketë arritur një konsensus gati total të politikave në kontinent për qëndrimin e saj në lidhje me Moskën, diçka që ajo kishte synuar ta arrinte që nga fillimi i pushtimit.
Sidoqoftë, as Roma nuk u ndërtua brenda një dite. Ndaj as pajtueshmëria e Beogradit me këto sanksione nuk do të sigurohet lehtësisht. Ngurrimi i Serbisë në lidhje me sanksionet anti-ruse nuk është thjesht një çështje e energjisë elektrike, naftës dhe gazit.
Kujtimet e konfliktit të viteve 1990 në Ballkan mbeten të freskëta, dhe veçanërisht përvoja e Serbisë kur u sulmua nga bombarduesit e NATO-s pa bekimin e Kombeve të Bashkuara. Krahas kësaj kujtese, është edhe vetëdija se aleati historik, Rusia, nuk iu bashkua atij operacioni dhe as sanksioneve që i paraprinë fushatës ushtarake të Perëndimit.
Por gati çerekshekulli më vonë, realiteti i pozicionit gjeopolitik të Serbisë, ai i një afrimiteti të madh me BE-në – dhe i faktorëve shoqërues si vëllimi i tregtisë së saj me BE-në, tregtia dhe investimet e pakta midis Beogradit dhe aleatit të tij të vjetër lindor – ofrojnë një nxitje të fuqishme për qeverinë serbe që më në fund t’i bashkohet sanksioneve .
Garancia energjetike e Alijev për serbët në emër të interesave të BE-së, e afron dukshëm këtë skenar. Për një kohë të gjatë, Serbia ka qenë vendi rebel sa i përket çështjes së sanksioneve, duke gjeneruar njëkohësisht përfitime të konsiderueshme për veten, jo më pak nga zhvendosja në Serbi e rusëve të pasur dhe e kompanive të tyre.
Statusi i Serbisë i ka sjellë dëme serioze besueshmërisë së qëndrimit të Evropës kundër agresionit rus. Tani që Azerbajxhani dhe presidenti i tij, po i ofrojnë mbështetje energjetike Serbisë, akti balancues i stilit jugosllav, pra i një vendi të paangazhuar, do të përfundojë shumë shpejt. Po vjen koha që Serbia të zgjedhë përfundimisht se në cilën anë do të rreshtohet. Dhe në atë pikë, presidenti Vuçiç nuk ka mundësi të jetë i paqartë në qëndrimin e tij.
Shënim:Ivan Sascha Sheehan, drejtor ekzekutiv i Shkollës së Marrëdhënieve Publike dhe Ndërkombëtare në Universitetin e Baltimorës, SHBA.
Përkthyer nga CNA.al
