Shtetet me arsenalet më të mëdha bërthamore në botë vazhduan t’i modernizojnë ato vitin e kaluar, ndërsa një garë e re armësh bërthamore po merr formë, paralajmëron Instituti Ndërkombëtar i Kërkimeve për Paqen i Stokholmit (SIPRI) në një raport të publikuar sot, të hënën, më 16 qershor.
Fuqitë me arsenale bërthamore, mbi të gjitha Shtetet e Bashkuara dhe Rusia, të cilat zotërojnë afërsisht 90% të rezervave të botës, janë angazhuar në “modernizimin e armëve ekzistuese dhe shtimin e versioneve të reja”, tha SIPRI në një deklaratë.
Pas përfundimit të Luftës së Ftohtë, kokat bërthamore të vjetra në përgjithësi u shkatërruan më shpejt sesa u zhvilluan të rejat, duke çuar në një rënie të numrit të tyre të përgjithshëm. Por ky trend rrezikon të përmbyset në vitet në vijim.
“Ajo që shohim sot, para së gjithash, është se numri i kokave bërthamore operative po fillon të rritet”, tha për AFP Dan Smith, drejtori i SIPRI-t.
Kjo është veçanërisht e vërtetë në Kinë, e cila, sipas vlerësimeve të institutit, zotëron rreth 600 koka bërthamore, duke shtuar nga 100 të reja çdo vit në vitet 2023 dhe 2024.
“Kina po e rrit vazhdimisht arsenalin e saj bërthamor”, shpjegoi Smith, duke shtuar se “ka të ngjarë të arrijë 1,000 koka bërthamore (bërthamore) brenda shtatë ose tetë viteve”. Ndërsa numri i tyre është shumë larg arsenaleve ruse dhe amerikane, kjo do ta bëjë Kinën “një lojtare shumë më të rëndësishme”, vazhdoi ai.
Bota po përballet me kërcënime të reja “në një moment jashtëzakonisht të rrezikshëm dhe të paqëndrueshëm” nga një perspektivë gjeopolitike, vuri në dukje ai. “Po shohim shenja të hershme të një gare të re armësh bërthamore.”
SIPRI regjistroi 12,241 koka bërthamore që nga janari 2025, nga të cilat 9,614 janë të grumbulluara për përdorim të mundshëm.
Rusia dhe SHBA-të kanë filluar “programe të gjera për të modernizuar dhe zëvendësuar kokat e tyre bërthamore”, thuhet në të.
Britania nuk e rriti numrin e kokave të saj bërthamore në vitin 2024, por duke pasur parasysh vendimin e vendit në vitin 2021 për t’i rritur ato nga 225 në 260, ka të ngjarë që numri i tyre të rritet në të ardhmen e afërt, sipas institutit.
Në mënyrë të ngjashme, arsenali bërthamor i Francës mbeti i pandryshuar, në rreth 290 koka bërthamore, megjithatë “programi i saj i modernizimit të armëve bërthamore do të përparojë gjatë vitit 2024”.
India dhe Pakistani gjithashtu “vazhduan të zhvillojnë lloje të reja të sistemeve të shpërndarjes së armëve bërthamore në vitin 2024”. Deri në fillim të vitit 2025, India kishte një “stok në rritje” prej rreth 180 armësh bërthamore, ndërsa arsenali i Pakistanit mbeti i qëndrueshëm në rreth 170 koka bërthamore.
Programi i zhvillimit të armëve bërthamore të Koresë së Veriut mbetet “në zemër të strategjisë së saj të sigurisë kombëtare”, sipas raportit të institutit.
SIPRI vlerëson se ka rreth 50 koka bërthamore dhe se ka “sasi të mjaftueshme të materialit të zbërthyeshëm për të arritur një total prej deri në 90 kokash bërthamore”.
Izraeli, i cili nuk e ka pranuar kurrë publikisht se zotëron një arsenal bërthamor, është gjithashtu në proces të modernizimit të arsenalit të tij, të cilin SIPRI vlerëson se arriti në 90 koka bërthamore në fillim të vitit.
Gara e shpallur e armëve bërthamore nuk ka të bëjë vetëm me “numrin e kokave bërthamore”, theksoi z. Smith. “Kjo është një garë armatimesh që do të jetë shumë teknologjike” dhe do të zhvillohet si “në hapësirë” ashtu edhe “në hapësirën kibernetike”, pasi softueri i komandës dhe kontrollit për armët bërthamore është gjithashtu një fushë e konkurrencës së ashpër, shpjegoi eksperti.
Zhvillimi i inteligjencës artificiale (IA) ka të ngjarë të luajë një rol, fillimisht në një rol plotësues të faktorit njerëzor. “Faza tjetër do të ishte kalimi në automatizim të plotë. Ky është një hap që nuk duhet të ndërmerret kurrë”, theksoi Dan Smith. “Nëse perspektivat tona për të hequr qafe rrezikun e luftës bërthamore do të liheshin në duart e një inteligjence artificiale, mendoj se do t’i afroheshim më shumë skenarëve të katastrofave”, shpjegoi ai.
