Nga Arben Isaraj-
Në një shoqëri demokratike, një ngjarje e tillë, si vrasja e gjyqtarit Astrit Kalaja nga pala e pakënaqur brenda sallës së gjyqit, është një “shok i madh institucional” dhe prodhon pasoja të shumanshme:
1. Pasoja të menjëhershme institucionale
– “Shkelje e rëndë e sigurisë së gjykatës”: ngre pyetje serioze mbi masat e sigurisë së gjyqtarëve, stafit dhe publikut brenda institucioneve të drejtësisë.
– “Humbje e autoritetit moral”: goditet në mënyrë simbolike vetë “fytyra” e shtetit të së drejtës, sepse gjyqtari është përfaqësuesi i paanshëm i ligjit.
– “Paralizë e përkohshme”: gjykimet mund të shtyhen, gjyqtarët dhe prokurorët mund të ndihen të kërcënuar, duke ndikuar tek guximi për të marrë vendime të drejta.
2. Pasoja shoqërore
– “Tronditje publike”: qytetarët humbin besimin se drejtësia është e mbrojtur dhe e pavarur.
– “Frikë dhe pasiguri”: krijohet perceptimi se palët e forta ose të dhunshme mund të imponojnë vullnetin e tyre mbi drejtësinë.
– “Rrezik i “vetëcensurës”: gjyqtarët mund të shmangin vendime të guximshme nga frika për jetën.
3. Pasoja politike
– “Reagim i fortë nga shteti”: qeveria dhe parlamenti zakonisht marrin masa urgjente për rritjen e sigurisë në gjykata (ambjente te sigurta, kontrolle dhe polici e specializuar dhe trajnuar, rritje të mbrojtjes së gjyqtarëve).
– “Përforcim i sundimit të ligjit”: shpesh një ngjarje kaq ekstreme përdoren si thirrje për reforma që forcojnë pavarësinë, paanshmërinë dhe mbrojtjen e sistemit të drejtësisë.
– “Rrezik instrumentalizimi politik”: forcat politike mund të përdorin ngjarjen për retorikë apo për të legjitimuar masa të ashpra që ndonjëherë cenojnë liritë.
4. Pasoja afatgjata
– “Rritje e ndërgjegjësimit për etikën gjyqësore dhe rolin e gjyqtarit”: figura e gjyqtarit shihet si mbrojtës i të drejtës dhe shpesh kthehet në simbol martirizimi për drejtësinë.
– “Forcim i kulturës demokratike ose dobësim i saj”: nëse shteti reagon me transparencë dhe mbrojtje të ligjit, ngjarja shërben për forcim të institucioneve; nëse reagon me represion ose me indiferencë, besimi publik mund të degradojë.
Vrasja e një gjyqtari në një shoqëri demokratike është një akt që tejkalon kufijtë e krimit individual: ajo është një sfidë ndaj vetë themeleve të demokracisë dhe shtetit të së drejtës. Përvoja italiane tregon se një shoqëri mund të kthejë një tragjedi në forcë kolektive, duke e shndërruar kujtimin e viktimës në burim të reformës dhe kurajos institucionale. Për Shqipërinë, një ngjarje e tillë do të ishte një provë e madhe për pjekurinë demokratike dhe për aftësinë e saj për të zgjedhur mes dy rrugëve: dobësimit të mëtejshëm të besimit tek drejtësia ose forcimit të shtetit ligjor.
Zgjedhja, në fund, nuk do të varet vetëm nga institucionet, por nga reagimi i gjithë shoqërisë.
Mënyra se si shteti dhe shoqëria do të reagojnë do të pëcaktojë nëse demokracia forcohet nga kjo tronditje apo dobësohet.
Ngushëllime familjes Kalaja, miqve dhe bashkëpuntorëve për humbjen e Astritit!
