Kriza midis Ukrainës dhe Rusisë, pavarësisht disa përpjekjeve diplomatike, ka arritur një nivel veçanërisht të lartë tensioni. Por cilat janë shkaqet e kësaj krize? Cila është rrënja e një lufte që – për disa vëzhgues – tashmë ka filluar?
Cila është origjina e konfliktit midis Rusisë dhe Ukrainës?
Në shkurt të vitit 2014, populli ukrainas rrëzoi presidentin pro-rus Viktor Janukoviç, duke krijuar një qeveri të përkohshme pro-evropiane që nuk njihet nga Moska.
Vladimir Putin u përgjigj duke aneksuar Krimenë dhe duke inkurajuar revoltën e separatistëve pro-rusë në Donbass, një rajon në juglindje të vendit.
Sot brezat e rinj po e shtyjnë Ukrainën drejt Evropës dhe presidenti aktual Volodymyr Zelensky – i zgjedhur në vitin 2019 – është gjithashtu i afërt me Perëndimin.
Konflikti, megjithatë, ka rrënjë më të lashta dhe më të thella. Presidenti rus beson se vendi i tij ka një “të drejtë historike” mbi Ukrainën, e cila ishte pjesë e Bashkimit Sovjetik deri në shpërbërjen e tij në vitin 1991: ai gjithashtu shkroi hapur në një artikull të gjatë të botuar vitin e kaluar, në të cilin e përcakton Rusinë dhe Ukrainën “një komb”.
Rënia e Bashkimit Sovjetik la gjithashtu plagë të thella te një pjesë e popullit rus: vetë Putini e kishte quajtur atë “katastrofa më e madhe gjeopolitike” dhe Ukraina ishte humbja më e dhimbshme.
Shumë, shkruan David Sanger në New York Times, besojnë se Putini tani e konsideron veten “në një mision për të korrigjuar këtë gabim”. Ukraina gjithashtu ndan një kufi prej 2200 kilometrash me Rusinë.
Çfarë lidhje ka NATO me gjithë këtë?
Që nga viti 2008 – para ardhjes së qeverisë pro-evropiane të pa njohur nga Putin -, pas samitit të Bukureshtit, Ukraina po punonte për t’u bashkuar me NATO-n, por Aleanca Atlantike nuk mund të pranojë anëtarë të rinj, të përfshirë tashmë në konflikte.
Pra, Kievi duhet të luftojë korrupsionin që mbizotëron në vend dhe të ndërmarrë një rrugë reformash politike dhe ushtarake. Prandaj, në këtë moment, një hyrje në NATO ka shumë pak gjasa, edhe për shkak të “peshës” së pozicionit të Rusisë: për Putinin, hyrja e Ukrainës në Aleancën Atlantike do të ishte pika pa kthim. (Për NATO-n, natyrisht, Rusia nuk ka fuqi formale të vetos).
Ukraina, nga ana tjetër, po kërkon një afat kohor të saktë për t’u bashkuar me Aleancën Atlantike. Edhe presidenti i Shteteve të Bashkuara, Joe Biden, në mënyrë indirekte i është përgjigjur kësaj pyetjeje: “Mundësia e anëtarësimit të Ukrainës në NATO në një afat të shkurtër është shumë e largët”, tha presidenti amerikan. Ndërkohë, ndërhyrja ruse ka ripërtërirë gjithashtu ambiciet e vendeve si Finlanda dhe Suedia, të cilat Moska do të donte t’i mbante jashtë Traktatit të Atlantikut të Veriut.
Pse Rusia ka frikë nga zgjerimi i NATO-s?
Aktualisht, vetëm 6% e kufijve të Rusisë prekin vendet e NATO-s, sipas Departamentit Amerikan të Shtetit.
Kremlini dëshiron mbi të gjitha të ruajë sferën e tij të ndikimit në zonë dhe dëshiron që NATO të heqë dorë nga aktivitetet e saj në Evropën Lindore, duke u kthyer në situatën e vitit 1997: që atëherë janë bërë anëtarë të Aleancës Atlantike Republika Çeke, Hungaria, Polonia, Bullgaria, Estonia, Letonia, Lituania, Rumania, Sllovakia, Sllovenia, Shqipëria, Kroacia, Mali i Zi dhe Maqedonia e Veriut.
Kjo do të thotë se NATO-s do t’i duhet të tërheqë trupat e saj nga Polonia dhe tre republikat baltike, si dhe raketat e saj nga Polonia dhe Rumania. Moska akuzon NATO-n për mbushjen e Ukrainës me armë dhe Shtetet e Bashkuara për nxitje të tensioneve.
Putin thotë se nuk do të pushtojë Ukrainën: a është e besueshme?
Faktet tregojnë për një situatë tjetër: më së shumti vendosja masive e ushtarëve përgjatë kufirit, mbështetja për separatistët e Donbasit – të cilët janë pajisur me gjysmë milioni pasaporta ruse – dhe kërcënimi i pasojave të rënda nëse Ukraina do të bënte diçka provokuese.
Putini gjithashtu ka sulmuar tashmë Çeçeninë në vitin 1999, Gjeorgjinë në 2008, vetë Ukrainën në 2014 dhe Sirinë në 2015. Siç vëren Henry Foy në Financial Times, megjithatë, një qasje mjaft e pazakontë ndaj diplomacisë moderne po ndodh: Shtëpia e Bardhë, NATO dhe Bashkimi Evropian po shpërndajnë një sasi të madhe informatash, informacione inteligjente, kërcënime dhe akuza të llojeve të ndryshme – materiale zakonisht të rezervuara për negociata – për të shmangur një luftë.
E gjithë kjo, sqaron korrespondenti në Bruksel i së përditshmes britanike, ka ekspozuar para publikut botëror çarjet e frontit perëndimor, mbi mënyrën se si të sillet me Rusinë./bota
