nga Albert Vataj
Jean-Paul Sartre (1905–1980) ishte një filozof, dramaturg dhe romancier francez, i njohur si një nga figurat më të shquara të ekzistencializmit dhe mendimit të shekullit XX.
Ai sfidoi normat tradicionale filozofike dhe shoqërore, duke u përqendruar në konceptin e lirisë radikale, përgjegjësisë individuale dhe absurditetit të ekzistencës.
Citimi i tij i famshëm, “Mund të ketë kohë më të bukura, por kjo është e jona”, mishëron thelbin e mendimit ekzistencialist, duke theksuar nevojën për të pranuar dhe përjetuar të tashmen si një realitet të pakthyeshëm dhe domethënës.
Sartri besonte se ekzistenca paraprin thelbin, domethënë se njerëzit nuk kanë një thelb të përcaktuar paraprakisht, por e krijojnë atë përmes zgjedhjeve dhe veprimeve të tyre.
Kjo ide shfaqet qartësisht në veprën e tij madhore filozofike, Qenia dhe Asgjëja (1943), ku ai analizon konceptin e “asgjësë” dhe natyrën e lirisë njerëzore.
Në dramaturgjinë e tij, veçanërisht në No Exit (1944), ai paraqet idenë e ndërvarësisë së njerëzve dhe faktin se identiteti ynë formohet nga marrëdhëniet me të tjerët – një ide e sintetizuar në shprehjen e tij të famshme “Ferri janë të tjerët.”
Pas Luftës së Dytë Botërore, filozofia e Sartrit gjeti një jehonë të veçantë në një Evropë të rrënuar nga konflikti dhe në kërkim të një kuptimi të ri për ekzistencën dhe përgjegjësinë.
Ai nuk ishte vetëm një mendimtar abstrakt, por një intelektual aktiv, i angazhuar politikisht dhe shoqërisht.
Gjatë viteve 1950 dhe 1960, ai u përfshi në lëvizje politike të majta, mbështeti dekolonizimin dhe kritikoi imperializmin perëndimor.
Angazhimi i tij për lirinë individuale dhe kolektive ishte aq i thellë sa, në vitin 1964, ai refuzoi Çmimin Nobel për Letërsinë, duke argumentuar se prania e tij në një listë të tillë do ta komprometonte pavarësinë e tij intelektuale.
Në dekadat që pasuan, ndikimi i Sartrit u ndje në fusha të ndryshme të mendimit dhe artit, nga letërsia dhe kinemaja ekzistencialiste deri te filozofia politike dhe lëvizjet për të drejtat civile.
Ai i sfidoi bashkëkohësit e tij që të mos i shmangeshin përgjegjësisë për zgjedhjet e tyre dhe të mos fshiheshin pas dogmave apo sistemeve të paracaktuara.
Ideja e tij se njeriu duhet të jetojë në mënyrë autentike dhe të krijojë kuptimin e tij përballë absurditetit mbetet një thirrje universale për reflektim dhe veprim.
Në një botë që vazhdon të përballet me pasiguri dhe ndryshime të mëdha, mesazhi i Sartrit mbetet i gjallë: e tashmja, me gjithë sfidat e saj, është koha jonë dhe përgjegjësia jonë.
