Dashnor Kokonozi
Aty nga fundi i viteve ’70 mahnitesha nga thesaret që gjeja në Bibliotekën Kombëtare. Në një periudhë më interesonte proza e shkurtër e viteve ’30 dhe vërtet që aty gjeja gjëra të mrekullueshme. Gjithçka ndryshoi pas Plenumit të katërt. Nazistët do të mbeteshin gojëhapur nga admirimi po të mësonin se gjysmë shekulli pas autodafeve të tyre, në Shqipëri do të ndaloheshin jo vetëm autorët bashkëkohore por edhe vetë poetët latinë. Madje, me kujtohet mirë, u ndalua edhe një botim italisht i poemave të De Radës, për të cilin interesohesha shumë (për romanin e ardhshëm, Shtrati i Prokustit).
Tani kujtoj me respekt mjaft nga punonjëset e Bibliotekës, që na jepnin librat e ndaluar duke i futur midis dy librave të lejuar.
Dikur, gjeta skedën e vëllimit me tregime të një autori që nuk e kisha dëgjuar kurrë: Mark Mikelini.
Qe një mrekulli e vërtetë. Nuk kisha lexuar ende një prozë më të bukur, të rrjedhshme, elegante. Edhe subjektet të tilla ishin. Pak i ndikuar në stil nga Pirandelo, por vërtet një prozë moderne. Më kujtohen tregimet që flisnin për një avokat të ri, të sapo kthyer nga studimet, i cili merrte përsipër të mbronte njerëz të pashpresë, që zhvateshin nga arkondët vendas. Tematikë krejt e panjohur.
Atë ditë nuk arrita ta përfundoj librin. Duhej të shkoja të takoja studiuesin Veiz Sejkon, të cilit do t’i merrja mendimin për një program transmetimesh mbi ciklin e e Kreshnikëve. Emrin e tij ma kishte dhenë prof. Q. Haxhihasani, duke më porositur të tregohesh ca diskret. Sejko ishte specialisti më i madh i Epikës Legjendare, por ndaj tij regjimi kishte rezerva. Mbase për shkak të mbiemrit.
E lashë librin në ruajtje dhe nxitova te Shtëpia e Veizit, diku nga fundi i rrugës së Durrësit. Më futen te dhoma e tij e vogël, por edhe aty mezi e pashë pas një makine të vjetër Olivetti, tek shtypte në copa letrash, i priste me gërshërë, i ngjiste duke ngjyer një furçë të vogël në njê shishe vinovili, i shqiste prapë… Më ngjau me një biçim ustai që punonte me merak sendet e brishta qê mbante në duar.
Kisha së fundi para vetes dorëshkrimin e librit të tij monumental që të gjithë ia kopjonin dhe e fusnin në punimet e tyre, pa e cituar fare autorin. (Me përjashtim të Kadaresë, të cilit i ishte mjaft mirënjohës). Kur e mora në dorë, fletët e tij u hapën si fizarmonikë deri poshtë, aq shumë ngjitje e shtesa kishte bërë në të.
Veizi ishte shëndetlig, por më problematik kishte syrin e tij të majtë që i rridhte vazhdimisht. Fifi, e shoqja, vinte shpesh t’ia mjekonte. Ai i rridhte përsëri Dikur Veizi iu lut t’i vërë një shuk të mirë pambuku pas xhamit të syzeve. Ashtu nuk i rridhte më.
Para se t’i detajoja arsyen e vizitës sime, i kërkova falje që isha vonuar dhe sinqerisht i tregova që kisha rënë mbi një vëllim tregimesh të një autori që nuk e kisha dëgjuar kurrë. Të dikujt me emrin Mark Mikelini.
Ai u ngjat pak nga unë si të më vështronte më mirë, por nuk foli. Ngadalë një pikë loti nisi t’i rrjedhë përsëri. Këtë herë nga syri tjetër, nga ai i miri.
– Po jam unë Mark Mikelini, – më tha me një zë të mallëngjyer që nuk e harroj kurrë.
…….
Vazhduam miqësinë tonë deri në fund tê jetës së tij. Çfarë nuk do të jepja që të kisha prej tij një mendim për romanin tim që do të dale së shpejti… (2021)
