Nga Skifter KËLLIÇI-
Shkrimtari Skifter Këllici, i vendosur në Boston që në vitin 1999, ka qenë dëshmitar i një pjese e ngjarjeve që sollën tragjedinë 11 shtatorit tëvitit 2001 në Nju Jork, ku, si pasojë e akteve terroriste të fondmentalistëve islamikë në kullat binjske të Nju Jorkut, humbën jetën rreth 3000 njerëz, nga të cilët edhe tre shqiptarë.Ai i i ka përshkruar ato në romanin “Shtatori i gjëmës së madhe”,(2011), ribotuar me ripunime këto dite nën ti tullin e ri “Shtatori i zi” dhe në shkrime të tjera. Po botojmë dosierin e mëposhtëm, në të cilin lexuesi do të njihet me kronikën e disa prej aspekteve kryesore të kësaj tragjedie, më e madhja në këtë fillim shekulli në botë.
Atë të martë të zezë të 11 shtatorit 2001…
Ishte një mëngjes i kthjelltë dhe i ngrohtë, ashtu sic janë shpesh të tilla mëngjeset e para të shtatorit në rrethinat bregdetare të Bostonit. Dha ja,sapo u futa në apartamentin ku banoja, mbeta i tmerruar, kur nga ekrani i televizorit pashë se nga njëra prej kullave binjake të Nju Jorkut po dilnin flakë, ndërsa shtëllunga tymi të zi ngriheshin në qiellin e kaltërt. Zëri i dridhur i telekomentatorit të CNN-së kumtonte se një avion kishte goditur këtë kullë. Si, mos ndoshta gabimisht? Dhe kur unë hamendësoja kështu, një tjetër avion goditi kullën e dytë binjake. Ora shënonte të cast 9.03.
Kush i bënte këto sulme, në emër të kujt i bënte?..
Më pas, po nga lajmet që pasonin njera- tjetrën në televizor, mësuva se një avion tjetër, i nisur nga Nju Xhersi, kishte goditur Pentagonin, pra, Ministrinë e Mbrojtjes së SHBA-s, që ndodhet në Uashington. Dhe, oh, sa tmerr! Kulla që ishte goditur pas së parës, ashtu si të ishte gërryer nga brenda, zuri të përpihej në vetevete në sytë e mi, duke lëshuar tashmë re të murrme tymi, pastaj zjarri e zhurmë shpërthimesh të llahtarshme.
Si u shkaktua kjo tragjedi?
Në orën 13.00, sapo u futa në Terminalin A, të Aeroportit “Logan” të Bostonit, ku punoja, shokët e mi shqiptarë, amerikanë dhe të kombësive të tjera, që kishin mbaruar ndërresën e parë, na shpjeguan menjëherë se tashmë ishtë bërë e qartë që atentatet ishin kryer nga terroristë fondametalistë islamikë, të cilët kishin kaluar në terminalin B, që nuk ndodhej larg terminalit tonë.
E vetmja mundësi ishte që terroristët të kishin kaluar nga pika e kontrollitt të Sigurimit, (Sekjyriti), me brisqe të vogla. Më saktë, me brisqe më të vogla se fotodokumenti që është i detyruar të mbajë në gjoks, ose në krah, $do punonjës i aeroportit, ose i $do institucioni të rëndësishëm këtu në Amerikë dhe në vende të tjera, duke përfshirë edhe Shqipërinë. Sidoqoftë, në ato $aste të ankthshme, duke qëndruar para brenda pikës së kontrollit, përfytyroja se si kishin kaluar aty terroristët. Kishin lënë në rripin për$ues, $antat, ose bagazhet e tjera, rripat e brezit, të cilat duhej të kalonin nëpër ekran, kishin lënë dhe $do send metalike, ($elësa, brisqe, gërshërë, të holla…), të nxjerra nga xhepat, për t’i lënë në enë të vogkla plastike dhe kishin kaluar nëpër atë që quhet derë, (door në anglisht). Na rast se ajo do të kishte lëshuar një tingull të mprehtë pak a shumë “bip”, si$ e quajnë amerikanët, ata do të ishin prapësuar.Do të kishin nxjerrë atëherë edhe ndonjë send tjetër metalik të harruar prapë nëpër xhepa dhe pasi duke kaluar dera, nuk do të ishte dëgjur sërishmi tingulli në fjalë, do të kishin bërë përpara.
Atëherë punonjësi i sekjyritisë, do të kishte marrë sipas rregullores briskun e lënë në enë, do ta kishte matur me fotodokumentin e tij, gjatësia e të cilit nuk i kalon 9 centimetrat, dhe me një buzëqeshje të mirakandsme, do t’i kishte thënë “You all set” pra:” Ju jeni në rregull”. Kështu do të kishte ndodhur edhe me udhëtarët e tjerë terroristë. Pastaj, me këto brisqe ata kishin kërcënuar ekipazhin, kishin shtënë në dorë avionët, i kishin drejtuar nga kullat, duke kryer kështu një nga tragjeditë më të mëdha të këtij fillimshekulli.
Kështu terroristët, pa qenë nevoja, pra, të futeshin në territorin e brendshëm të aeroportit me revolverë, a thika, të cilat mund t’i kalonin vetëm po të përfitonin nga syleshëria e punonjësve të sekjyritisë, kishin hyrë qetësisht në pikën e kontrollit. Si pasojë, përgjegjësia binte tërësisht mbi FAA-në, (Admistrata Federale e Aviacionit). Do të ishte mjaftuar që punonjësit e saj të na urdhëronin që $do brisk, sado i vogël që të ishte, të mos lejohej të kalonte në pikën e kontrollit dhe dhe kjo tragjedi nuk do të kishte ndodhur kurrën e kurrës.
Zhvillime të reja…
Në këto e sipër, komentatorët nga ekrani televiziv, zunë të jepnin hollësi të reja, që plotësonin edhe më mirë kuadrin e këtyre ngarjeve tragjike, ë cilat po i paraqes më poshtë sipas renditjes kohore:
8.45 – Avioni Amerikan Fllajt 11, i nisur nga Bostoni, godet kullën e veriut, (të parën), në Nju Jork; 9.03 – Avioni Junaited Eirllajns Fllajt 175, edhe ky i nisur nga Bostoni, godet kullën e jugut, ( të dytën); 9.17 – FAA-ja mbyll aeroportin e Nju Jorkut; 9.40 – FAA-ja, për herë të parë në historinë e Amerikës mbyll tërë aeroportet; 9.43 – Avioni Amerikan Eir Fllajt 77, i nisur nga Nju Xhersi, godet Pentagonin; 9.45 – Boshatiset Shtëpia e Bardhë. Presidenti Bush flet në TV nga Florida, ku ndodhet për vizitë pune; 10.05 – Bie Kulla e Jugut; 10.10 – Bie një pjesë e godinave të Pentagonit; 10.12 -Avioni Junaited Eirllajn Fllajt 93, i nisur nga Uashingtoni, rrëzohet në Samerset Kauntri, në afërsi të Pitsburgut , (Pensilvani); 10.28 – Bie Kulla e Veriut; 10.45 – Zbrazen të gjitha godinat zyrtare të Uashigtonit.
Të gjitha këto kishin ndodhur brenda dy orësh dhe kishin tronditur tmerrësisht Amerikën. Që e tëra kjo ishte vepër e Osama Bin Ladenit, për këtë cilido nuk kishte më të voglin ngurrim. Por, sidoqoftë, $do hamendësim, a dyshim tjetër, u shua, kur ky kriminal gjakësor, pohoi në një radiokasetë të dhënë rrjetit Radioteleviziv Al Xhazira dhe pas disa ditësh para kamerave të po këtij rrjeti duke buqëqeshur skërmitshëm, pohoi sërishmi se atentatet e kryera me anë të katër avionëve, ishin drejtuar nga ai vetë, ndaj po i jepte këto lajme të mira tërë botës.
Kur e kishte përgatitur Bin Ladeni planin djallëzor të sulmit ndaj kullave binjake në Nju Jork? Jemi në mesin e vitit 1999, kur zë e skicohet ky plan. Një plan është zbatuar në vjeshtë të vitit 1993, me vendosje bombash që shpërthyen në katet e nëndheshme të njerës kullë, në të cilat, ve$ dëmeve materiale, pati disa të vrarë e të plagosur. Por këtë radhë Bin Ladeni kërkon që atentatet kundër kullave binjake të kenë sa më shumë viktima. Dhe ja që këtu, si$ zbulohet më pas, i vjen në ndihmë një ndër bashkëpunëtorët e tij më të ngushtë: Khalid Mohamed Sheiku, nga Pakistani.
“Jo, kullat do të goditen me predha”, – thotë ai. – “Ne, si herë të tjera, duhet të rrëmbejmë avionë dhe ata do t’i shndërrojmë kështu në predha, për të goditur kullat. Dhe jo vetëm ato…”. Kështu nga kjo mendje satanike sendërtohet plani i goditjes së kullave.Të ketë sa më shumë të vdekur. Nuk ka rëndësi se janë të pafajëshëm. Janë kaurrë, janë amerikanë!…
Disa nga autorët e atentateve të 11 shtatorit 2001
Ata ishin 19, të shpërndarë në të katër avionët, dy nga të cilët u nisën nga Terminali B i aeroportit të Bostonit. Të tërë të rinj, jo më shumë se 22-25 vje$. Në avionin e parë, Amerikan Eir Flljat 11, që kishte goditur kullën e pare, ndodhet Muhamed Ata, egjiptian, 22-vje$ar, lindur në Kairo, ku kishte mbaruar universitetin dhe ishte diplomuar per arkitekturë. Që andej, më 1999 kishte shkuar në Hamburg, për të ndjekur një kurs specializimi, gjithnjë për arkitekturë. Atje njihet me Ramzi Binashbilin, ndër kokat e grupeve fondamentaliste që pastaj do të kryenin aktet terroriste në Amerikë. Ja përse në fund të vitit 1999, niset në Afganistan, ja përse fillon atje të stërvitet aq ashpërsisht në kampet ushtarake. Njihet gjithashtu atje dhe me Bin Ladenin..
Pastaj Abdulazim Al Omari, 25 vje$, nga Arabia Saudite, me origjinë fshatare, i martuar. Në fillim të viti 2000, braktis pa lajmëruar gruan dhe fëmjën dyvjecar, shkon në Afganistan dhe bashkohet me grupet e Al Kaedës.Satam Al Sukami, 25 vje$, nga Arabia Saudite, student ne fakultetin e drejtësissë së Universitetit Mbretëror në Riad. I pamartuar. Vail Al Shahri, 24 vje$, nga Arabia Saudite, mësues i kulturës fizike. I pamartuar.Valid Al Shahri, vëllai i Vailit, pa profesion, i pamartuar. Të dy shkojnë në Afganistan dhe bashkohen atje me forcat ushtarake të Al Kaedës.
Pak a shumë, të përafërta janë edhe të dhënat jetëshkrimore të pjesëtarëve të tri grupeve që u vendosën në avionët e tjerë. Pra, të tërë të rinj, jo më shumë se 25 vje$, një pjesë me arsim të lartë,t ë tjerë fshatarë, pa profesion, por të tërë fondamentalistë islamikë, të vendosur që të japin jetën në luftën e shenjtë, xhihadin , kundër Amerikës, për të këqiat që ajo u ka sjellë vendeve islamike.
Nga veprimet e terroristëve …
11 shtator 2001…Kalimi në pikën e kotrollit të terminalit bëhet pa më të voglën pengesë, se brisqet që do të jenë armët e tyre themelore për rrrëmbimin e avionëve, kanë madhësi që lejon rregullorja e FAA-së. Janë më të vogla se fotodokumenti i punonjësve të sigurimit të aeroportit. Pas një qëndrimi të shkurtër në fronat ku udhëtarët janë në pritje, ata, së bashu me 92 udhëtarët e tjerë, futen në avionin e parë. Në të njejtën kohë po kështu,pa asnjë shqetësim, në avionin e dytë futen të pesë terroristët e tjerë. Ndërkohë, në aeropoportet e Uashingtonit dhe të Nju Xhersit, po këto veprime të ndërlidhura mirë bëjnë edhe dy grupe të tjera terroriste.
Avionët nisen njeri pas tjetrit pas orës 8.00 të mëngjesit. Dhe ndodhin ato që dihen: avioni i parë në orën 8.45 godet Kullën e Veriut. Në orën 9.03 avioni i dytë përsërit të njetin veprim: godet Kullën e Jugut. Pastaj, në orën 9.43 avioni i trëtë godet një pjesë të të Pentagonit. Aktet terroriste mbyllen me rrëzimin e aviont të katërt në afërsi të Pitsburgut në Pensilvani. Pasojat tashmë dihen. Janë më shumë se katastrofike.
Misioni “i shenjtë” i 19 terroristëve, i drejtuar nga kryekrimineli Bin Laden, ka mbaruar. Ata janë të vdekur, janë martirë të islamit. Ata, si$ u ka predikuar ky udhehqësis i tyre shpirtëror, kanë shkuar në… Parajsë.
Si arritën terroristët të rrëmbejnë avionët dhe të godasin me to kullat? #’ndodhi në të katër avionët?
Të gjykojmë me gjakftohësi se $’ndodh në avionin e parë, ku grupi i terroristëve drejtohet nga Muhamed Ata. Janë vetëm pesë dhe ndodhen përballë 92 udhëtarve dhe 11 pjesëtarëvëe të ekipazhit të avionit Amerikan Eir Fllajt 11. Avioni niset për fluturim nga Bostoni. E vetmja dëshmi që ka arritur nga avioni, është se në orën 8.15 në zyrat e FAA-s dëgjohet një zë, që më pas vërtetohet se është i Muhamed Atas, sepse ishte i vetmi nga terroristët që dinte të drejtonte avionin.
“Kemi pushtuar avionin. Rrini të qetë. Gjith$ka do të kalojë mirë. Po kthehemi aeroport.” Pas njëzetë sekondash përsëri ky zë shqipton: ”Askush të mos lëvizë. Gjith$ka do të kalojë më së miri. Nëse kërkoni të veproni, do të rrezikoni veten dhe avionin. Mos u shqetësoni”. Kaq dihet nga ngjarjet që ndodhën në këtë avion.Natyrisht që pasi u dëgjuan këto këshilla në formë ultimatumi, forcat e ushtrisë, policies dhe FBI-së rrethuan aeroportin e Bostonit dhe fushën e tij, në pritje të avionit që normalisht do të ulej pas jo më shumë se gjysmë ore në pistë.
Po si e shtinë terroristët në dorë këtë avion?
Versioni me të cilin ne,punonjësit e aeroportit, u njohëm gjatë 11 shtatorit dhe ditëve të tjera, e përsëris, ishte se ata kishin përdorur… brisqet. Jo! Ve$ brisqeve ata duhej të kishin përdorur edhe mjete të tjera. Për shembull, shishe qelqi, me pije alkoolike, lëndë lotësjellëse me spërkatje a stërpikje (sprai), të futuara në shishe aromatizuese, metalike që u lejohej udhëtarëve t’i mbanin me vetë në avionë.Për të mos thënë shishka me lëndë djegëse që $do njeri mund t’i blejë në dyqane dhe t’i përdorë për vetembrojtje kundër vjedhësve, ose atyre që e sulmojnë.
Pra, avioni niset.Tre nga terroristët janë ulur në klasën e parë dhe dy të tjerët tjerë në kabinën e klasës së dytë. Puna nuk pret: fluturimi nga Bostoni në Nju Jork nuk zgjat më shumë se një orë. Kësisoj, disa minuta pasi avoni ngrihet, dy nga terroristët e klasës së parë u sulen dy stjuartesave duke përdorur brisqet dhe lëndët stërpikëse. (Në vend të brisqeve mund të kenë përdorur edhe gryka të thyera shishesh, që shkatojnë të njejtat pasoja). Stjuartesat $oroditen, tmerrohen dhe dorëzohen. Duke u vënë brisqet në fyt, terroristët kërcënojnë udhëtarët se, po lëvizi dikush prej tyre nga vendet ku janë ulur, ata do t’i therin stjuartesat si bagëti dha pa më të voglën mëshirë. Dhe udhëtarët binden, duke gjykuar se tani kanë të bëjnë më një rrëmbim avioni.
Ndërkohë, terroristi i tretë, sipas planit, troket në derën e kabinës së pilotimit dhe u kërkon pilotëve ndihmë, sepse ka ndodhur di$ka e rëndë. Pastaj qëndron pas derës duke mbajtur në dorë një shishe një të madhe. Dhe kur njeri nga pilotët del nga kabina, me siguri i alarmuar, terroristi e qëllon me forcë pas kokës. Nga goditja e befasishme, piloti bie.Terroristi e qëllon përsëri, derisa e lë të vdekur. Udhëtarët llahtarisen. Piloti i parë, që drejton avionin, kur sheh se shoku i tij po vonohet, i merakosur del edhe ai dhe pëson të njejtin fat. Në këto e sipër ,e njejta gjë ndodh ne klasën e dytë; të dy terroristët mbërthejnë dy stjujartesat që kanë pranë. Kërcënojnë edhe ata udhëtarët të mos lëvizin, se me brisqe, a me gryka të thyera shishesh, do t’ua presin stjuartesave grykën si të zogjve. Udhëtarët, ashtu si ata të klasës së parë, mbeten të tulatur. Nuk kanë si të bëjnë ndryshe.
Në këto e sipër , Muhamed Ata ndodhet në timon dhe me aftësitë e fituara në kurset e pilotimit në Florida, i qetëson udhëtarët me këshillat që janë përmendur më sipër, teksa e drejton avionin nga kullat. Udhëtarët në këto $aste, me anë të celularëve kanë kohë të bisedojnë me njërëzit tyre dhe t’u rrëfejnë $’po ndodh në avion.Dhe të tilla telefonime është vërtetuar janë bërë prej tyre. Pastaj vjen akti përmbyllës i kësaj tragjedie: Avioni i drejtohet kullës së parë binjake. Udhëtarët, duke parë fundin e tyre të pashmangshëm, mbase janë ngritur dhe janë sulur terroristëve. Por ka qenë tepër vonë. Avioni, si të ishte predhë gjigade, është përplasur mbi kullë. Kjo skenë e llahtarshme përsëritet edhe në avionin e dytë, që pas pak godet kullën tjetër. Por tragjedia nuk ka marrë fund me kaq: një avon tjetër godet një pjesë të kompleksit të ndërtesave të Pentagonit. Dhe, së fundi, avioni i katërt rrëzohet në afërsi të Pitsbutgut në Pensilvani, pa goditur asnjë objekt.
PJESA E DYTE
Rritet numri i viktimave në kullat binjakë, tashmë të shkrumbëzuara
Nga qindra e qindra të munguar në ditët e para, numri i tyre arriti në njëmjijë, dy mijë dhe, nga njoftimet që jepeshin ng stacionet radiotelevizive dhe në shtyp, po i afrohej shifrës 3000. Madje “Nju Jork Taimsi”, duke u bazuar në shifrat, tashmë të sakta të të humburve, zuri të botonte edhe listat emërore të tyre. Krejtësisht të zhdukur ishin natyrisht ata që në $astin e goditjeve të të dy avionëve, u ndodhën në katet e sipërme të të dy kullave. Një pjesë u shkrumbëzua nga shpërthimi i zjarrit të krijuar nga rreth 100 tonë karburant të serbatorëve në krahët e secilit prej të dy avionëve, “Boing”. Ky shpërthim, që sipas specialistëve, kishte forcën e dy bombave të vogla atomike, nga nxehtësia e krijuar, që i kalonte të 1000 mijë gradët, shkriu strukturat e $elikta të kullave, të cilat pastaj filluan të binin.
Pjesa tjetër e njerëzve mbeti në katet e sipërme, pa pasur asnjë mundësi shpëtimi, sepse asensorët u bllokuam nga mungesa e energjisë elektrike, që u ndërpre në $ast, si dhe ngaqë shkallët e sigurimit u shkatërruan plotësisht. Por, edhe sikur ato të mos ishin prishur, ishte e pamundur që ata të shpëtonin, sepse, që të zbrisje që andej, deri në katet e poshtme e që atje të dilje jashte kullave që po rrëzoheshin, duheshin më shumë se katër orë, kur dihet se ato u shëmbën brenda një periudhe më pak se dy orësh. Sidoqoftë, njerëzit që ndodheshin në këto kate, punonjës të kompanive, a turistë, edhe në ato $aste të tmerrshme, nuk i humbën shpresat.
Dëshmtarët pamorë të këtyre skenave ngjethëse, të cilët ndodheshin larg rrugëve që të shpinin tek kullat, patën shquar nëpër dritare burra, gra që lëkundin në ajër pëlhura të bardha, me siguri edhe mbulesa të tryezave të restoranteve, që bënin shenja të dëshpëruara me duar, telefononin e kërkonin ndihmë. Dhe pastaj, më e llahtarshmja: Ata patën parë edhe njerëz që hidheshin nga dritaret, duke parapëlqyer kështu që më mirë të vdisnin menjëherë, se sa të përcëlloheshin plot dhëmbje e tortura sfilitëse nga flakët e zjarreve që kishin përpirë katet e sipërme të kullave.
Më të lehtë për të zbritur nga shkallët dhe për t’u larguar nga kullat, e patën ata që u ndodhën në katet e poshtme, në hollet ose, për arsye të ndryshme, për rreth kullave, të cilët arritën të shpëtonin, si$ thamë, edhe falë ndërhyrjeve të shpejta dhe heroike të reparteve të zjarrfikësve dhe policisë.
Megjithatë, pati edhe nga ata që, ndonëse arritën të dilnin nga kullat dhe vrapuan për të shpëtuar në sheshet, para, ose pas tyre, u përfshinë nga gjuhët e flakëve që u përhapën në një sipërfaqe të madhe përreth kullave e bashkë me to, tymrat, pluhurat dhe avujt mbytës, të shkaktuar nga shembja e tyre e kështu vdiqën pak hapa larg shpresës së shpëtimit, jetës, lumturisë e bashkë me ta edhe shumë nga zjarrfikësit.
Pas disa ditësh “Nju Jork Tajmsi” njoftoi përfundimisht se numri i atyre që kishin humbur jetën në të dy kullat binjake të Uordll Tred Centrit, (Qendrës Tregtare Botërore), arrinte shifrën 2987 njerëz. Midis tyre ishin edhe tre shqiptarë.
Rrok Camaj, Mon Gjonbaba dhe Simon Dedvulaj, shqiptarët e shuar në kullat binjake.
Ata ishin nga trojet shqiptare të Malit të Zi. Njeri,Rrok Camaj, që nga viti 1975 punonte pastrues i qelqeve të jashtme të dritareve të mëdha në katet më të larta të kullës ku ndodhehim. Punë shumë e vështirë, ku atij i duhej që në një kosh të madh, që vihej në lëvizje me energji elektrike, të zbriste nga lart-poshtë, qoftë edhe ditë të ftohta me erëra cingëruese, që e lëkundin koshin sa një një krah, në tjetrin. Intuita e gazetarit më shtyu që të njihesha me këtë bashkatdhetar, por ai, mjerisht, nuk punonte atë ditë. Për këtë punë kaq të guximshe të Rrok Camajt, kishin shkruar edhe gazeta amerikane, si “Nju Jork Tajms”, “Deili Njuz” dhe gazeta shqiptare “Illyria”, që botohet prej vitesh në Nju Jork. Madje, edhe dy gazetarë të tjerë amerikanë kishin botuar një libër të vogël, shoqëruar me foto, që ia kushtonin Rrokut.
Tjetri ishte Mon Gjonbalaj, që punonte pastrues në një kompani në katet e larta të kullës së parë. Edhe ai si Rroku kishte vite që punonte atje. Madje, megjithëse kishte mbushur moshën e pensionit, vazhdonte të punën, që kështu, pas disa vitesh të kthehej në viset ku ishte lindur dhe ku kishte dëshirë të varrosej. I treti, Simon Dedvulaj, punonte mbikëqyrës në një kompani që i kishte zyrat në kullën e dytë binjake. Ishte i ri, i porsamatuar dhe ndjehej shumë i gëzuar.
Eshtë interesant të theksojmë se një nga tri reportazhet, atë kushtuar Rrok Camajt, publicisti Vehbi Bajrami e ka botuar para kësaj tragjedie në gazetën “Illyria”. Aty njihemi me emocionet që kishte përjetuar ai gjatë atentatit që u bë në njerën nga kullat më 1993, kur, si zakonisht, i ndodhur brenda në kosh, po pastronte dritaret e kateve të sipërme të kullës së parë.
“Ishte mesditë e 26 shkurit të vitit 1993, – shkruan autori, – kur Rroku dëgjoi dëgjoi një dridhje të lehtë të ndërtesës, që u pasua me fikjen e dritave. “Mund të jetë ndonjë ndonjë defekt në katin e sipërm”, kishte menduar. Më vonë dalloi tymin që vinte nga poshtë e futej si gjarpër në të gjitha pjesët e ndërtesës. Pastaj klithmat e njerëzve, thirrjet për ndihmë. “Nuk shpresova se do të shpëtoja gjallë”,-vazhdoi Rroku, i cili zbriti poshtë, përmes shkallëve pas tri orë e gjysmë, me frymëmarrje të vështirësuar nga gazrat që kishin shpërthyer”. (V.Bajrami,”Shqiptarët e Amerikës”, faqe 592).
Kurse në shënimin që është bërë nga autori pas botimit të këtij libri më 2004, ku përfshihet ky reportazh, shkruhet kështu për Rrok Camajn: “Në ditën tragjike ai shkoi në punë si zakonisht, në orën 9.15 minuta, të mëngjesit. Pasi ndërtesa ku punonte, u godit nga aeroplani, ai kishte telefonuar në shtëpi nga kati 105-të dhe kishte biseduar me të shoqen, Katrinën:”Jam shëndoshë e mirë. Në dorë të zotit jemi e $’ka bahet, le të bahet. Pa marrë parasysh se $do të ndodhë, mos i shqetëso fëmijët,” – ishin fjalët e fundit të Rrokut.
Në shkrimin tjetër për Mon Gjonbalajn, Vehbi Bajrami shkruan: “Disa minuta pasi terroristët sulmuan ndërtesën e parë, Moni telefonoi në shtëpi dhe bisedoi më të vëllanë, Bekimin, i cili atë cast po ndiqte kanali televiziv CNN, – tregon i biri i tij, Salihu. “Një bombë ka shpërthyer në ndërtesën tjetër. – ishin fjalët e Monit. “Nuk është bombë, por aeroplan”, – ia ktheu i biri”. Aeroplan?…- e pyetI Moni. Në orën 9.09 minuta Moni telefonoi sërish në shtëpi dhe bisedoi me Albanën, të shoqen e Bekimit: “Gjendem në katin e e 86-të. Jemi bllokuar të gjithë. Nuk shohim gjë tjetër, ve$se tym. Nuk di a do të shihemi më. Të keni kujdes veten dhe fëmijët.”(Po aty, faqe 593).
Në rrethana pak a shumë të njejta humbi jetën edhe Simon Dedvukaj, që punonte atë ditë në katin e 27-të të kullës së dytë. Xhaxhai i tij, Deda, dëshmon se Simoni telefonoi në orën 8.30 e pastaj zëri i tij nuk dëgjua më. Një vit më pas, me anë të analizave shkencore u arrit të identifikoheshin disa nga eshtrat e tij dhe ai u varros më 2 shtator të vitit 2002, pas një ceremonie, ku morën pjesë rreth 3500 shqiptarë, të krishterë e myslimanë, të ardhur edhe nga qytete të tjera amerikane, ku banonin shqiptarë. Jo vetëm kaq, por shumë biznemenë shqiptarë e njerëz të thjeshtë, dhanë ndihma për familjet e sipërpërmendura që pësuan këtë fatkeqësi të kobshme.
Në faqet e këtij libri u njoha edhe me pjesëtarët e një familjeje shqiptare, që punonin në kullën e dytë binjake dhe të cilët kishin shpëtuar mrekullisht. Një ndër pjesëtarët e kasëj familjeje ishte Bardhyl Quku, prindërit e të cilit, kur ai ishte vetëm pesë vjec, ishin larguar nga Shqipëria para vendosjes së regjimit komunist, më 1944 dhe pastaj kishin mërguar në Amerikë. Bardhyli ishte nënpresident i një kompanie investimesh dhe vajzat e tij, Lori dhe Daniela, punonin së bashku më të.
“Bardhyli, – shkruan Vehbi Bajrami në librin e tij, – nuk ishte në ndërtesë kur ndodhi tragjedia. Shpesh herë ai e kishte zakon që të shkonte në punë pas orës 10.00 .Edhe vajzat e tij qenë më fat. E para, atë ditë kishte shkuar te dentisti; e dyta, kur mori vesh për sulmin në ndërtesën e parë, nga kati i 73-të, sipas një njoftimi, zbriti shkallët”.
“Kur arrita në katin e 4-të, – vazhdoi ajo, – dëgjova njoftimin tjetër se të gjithë duhej të ktheheshim në vendet e punës , sepse nuk parashikohej ndonjë rrezik. Mirëpo unë sikur e ndjeva se edhe këtu do të ndodhte ajo që ndodhi në ndërtesën e parë. Me shumë mundime dola nga ndërtesa, kur ajo u godit,”. (Po aty,faqe 597).
Dobësi të papërfytyrueshme në sigurimin e aeroporteve!…
Vërtet ishte hartuar regullorja e FAA-së, vërtet në hyrje të terminaleve ishin vendosur pikat e kontrollit, vërtet ishte krijuar një armatë prej rreth 35 mijë punonjësish të kompanive të sigurimit (Security), që funksiononte në rreth 400 aeroportet civile të cilat ndodheshin në tërë Amerikën. Por personeli i këtyre kompanive në shumicën e rasteve nuk ishte i përgatitur ashtu si$ duhet. Në të nuk bënin pjesë elementë gjithnjë të aftë. Shkaku është i thjeshtë: kompanitë e sigurimit të aeroporteve gëlltitnin shuma të konsiderueshme parash nga kompanitë ajrore dhe i paguanin shumë pak punonjësit e tyre.
Kur në nëntor të viti 1999 unë së bashku me të tjerë shqiptarë dhe emigrantë të huaj filluam të punonim në aeroport, paga fillestare ishte 7.00 $ për orë. Madje, një kompani merrte guximin t’i paguante punonjësit e saj me… 5.75 $ për orë. Shumë ulët!… Si pasojë, ishin tepër të paktë ata amerikanë që pranonin të punonin në këto kompani. Ose, edhe po të ndodhte kjo, punonin vetëm disa javë e pastaj largoheshin, për të gjetur punë me pagë më të madhe. Kështu, kompanitë private pranonin pa ngurrim emigrantë, si ne, që natyrisht kishin dokumente të rregullta dhe kartën e gjelbër, (green card). Megjithëse ishte e domosdoshme që të njihje deri diku anglishten, këto kompani mbyllnin njerin sy dhe pranonin njerëz, madje që nuk dinin fare anglisht. Kjo ishte e metë e madhe, sepse në raste të ndryshme lindnin probleme kur duhej të komunikoje jo vetëm me eprorët e kompanisë, por edhe me udhëtarët. Por edhe këtu mbyllej, këtë radhë… syri tjetër.
Memorandumi Feniks
Më 10 korrik të vitit 2001, pra, tre muaj para atentateve të mësipërme të 11 shtatorit, Keneth Uliamsi, agjent i FBI-së ( Byroja Federale e Investigimit), në qytetin Feniks të Amerikës, u dërgoi eprorëve të tij të Shtabit të Përgjithshëm, me qendër në Nju Jork, një memorandum, (shkurtimisht memo), në të cilin njoftoi se sipas të dhënave që kishte, Bin Ladeni kishte porositur që djem të rinj arabë të ndiqnin kurse për të drejtuar avionë, pra, për t’u bërë pilotë. Dhe, në fakt, sipas njoftimit të tij, këta rioshë kishin filluar kurse të tilla në Florida. Uiliamsi shprehte dyshimin se mos ata po mësonin të drejtonin avionë civilë, në mënyrë që në një të ardhme të merrnin pjesë në atentate të mundshme terroriste.
Dhe është shumë e $uditshme se si zyrtarët e lartë të FBI-së, pasi lexuan këtë memorandum, që ka hyrë tashmë në histori me shprehjen “Feniks Memo”, nuk u shqetësuan për të këto të dhëna kaq të $mueshme të njerit prej vartësve të tyre, me arsyetimin se ato “…nuk përbëjnë ndonjë shkak për të ngritur alarm”. Me fjalë të tjera, ata nuk e gjetën me vend që të merrnin masa, që, në bashkëpunim me CIA-n, (Central Inteligens Agency-Agjensia për Shërbimin e Informacionit Amerikan në Vendet e Huaja), të mbanin në vëzhgim $do veprim të të rinjve arabë që po mësonin në ato kurse.
Po të ndodhte kjo, atëherë FBI-ja, do të zbulonte ato lidhje që janë shpjeguar në kapitujt e parë të këtij cikli. Do të dilte në pah bashkëpunimi i Muhamed Atës me pjesëtarë të tjerë të grupit terrorist që vepronte në Hamburg, lëvizjet e tyre nga Amerika, në vende të tjera, pastaj sërishmi në Amerikë, udhëtimi i Muhamed Atës me Abdulazim Al Bashrin më 10 shtator 2001, në Boston, etj. etj… Me fjalë të tjera, do të zbuloheshin fijet e këtyre atentateve terroriste.
Pas gabimeve të rënda të FAA-së, (Administrata Federale e Aviacionit), ndodhte kështu një gabimi edhe më i rëndë, kësaj radhe i FBI-së. Por pas akteve terroriste të 11shtatorit FBI-ja zuri të shqyrtonte cdo të dhënë,ose veprim që mund të ishte i dyshimtë.Në vorbullën e këtyre dyshmeve një ditë do të futesha edhe në. Ja se si ndodhi.
Një agjent i FBI-së në apartamentin tim!…
Më 10 prill të vitit 2009, rreth orës 10.00 të mëngjesit, kur po punoja për të përfunduar romanin “Shtatori i gjëmës së madhe”, botuar një vit më pas, dëgjova të trokitura në derën e apatamentit tim në Kuinci, (Boston), ku jetoja. E hapa dhe pashë një burrë rreth të pesëdhjetave, me pamje të qetë, fytyrë të bardhë dhe sy të hirtë, i cili, duke më përshëndetur, më paraqiti distingtivin e FBI-së dhe hyri drejt e në temën e bisedës që do të bënte: ” A keni qenë ju të shtunën e kaluar në ndërtesën… në rrugën Steit të Bostonit, ku keni bërë dhe disa pyetje?”. Pohova $uditërisht me gjakftohtësi dhe menjëherë i rashë më të se përse kishte ardhur. I shpjegova arsyet e pyetjeve që i kisha bërë dezhurit të atjeshëm, i cili më kishte habitur, kur më ishte përgjigjur se në atë ngrehinë mbi 50 – katëshe nuk kishte kontroll të sekjuritisë, si në aeroporte dhe institucione të tjera të rëndësishme, që punonin edhe në atë ngrehinë. Madje, gjatë bisedës përmenda dhe të metat të pafalshme FBI-së në atentatet terroriste të 11 shtatorit… I tregova pastaj se kisha punuar në Aeroportin e Bostonit bash ato ditë kur kishte ndodhur tragjedia, se për mendimin tim FAA-ja, kishte bërë gabim të rëndë që në rregulloren e saj kishte lejuar të futeshin udhëtarë më brisqe, shishe… të cilat tashmë u janë bërë të njohura lexuesve. Për më tepër, edhe rikrijova skenat e mundshme të rrëmbimit të avionëve, ashtu si$ i kam përshkruar më sipër: Terroristët mbërthejnë stjuartesa, kërcënojnë udhëtarët që të mos bëjnë as gëk as mëk, se atëherë do t’i therin me brisqe të lejuaran në pikat e kontrollit të aeroportit … dhe kështu bëhen zotër të avionëve. Theksova që përgjegjësia kryesore për ngjarjet e 11 shtatorit 2001 binte kështu mbi FAA-në. Përmenda pastaj, por këtë radhë jo me kaq zjarr, që edhe drejtuesit e FBI-së nuk i shpëtonin përgjegjësisë, përderisa nuk kishin përfillur njoftimin e agjentit të tyre, Keneth Uiliams, dërguar nga Feniksi atë ditë korriku të vitit 2001, pra, para tragjedisë.
Gjatë tërë kësaj ligjërate agjenti i FBI-së vazhdoi përsëri të më dëgjonte, pa më ndërprerë as edhe një grime, dhe dukej që miratoi me heshtjen e tij ato që kisha rrëfyer, qoftë edhe për hamendësimet e mia rreth sulmeve të terroristëve fondamentalistë nëpër avionë dhe, të them të drejtën, me pasion, dhëmbje dhe rrëmbim. Pastaj nga një $antë të vogël që mbante me vete, nxori një foto të marrë me kamera të fshehtë: njoha veten me pallto, shallin me katrorë, të hedhur pas e flokë të shpupurisur, në hyrjen e këtij rrokaqielli në rrugën Steit, ku isha ndodhur atë ditë. Jo vetëm kaq, por, këtë radhë, duke buzëqeshur lehtë, më zgjati dhe një fotokopje të nxjerrë nga rrjeti i internetit Gugël (Google), ku pashë të shkruar të dhëna të miat si shkrimtar…
Më këtë, ai sikur donte të më thoshte. “Ne i dimë të tëra.” E përcolla deri jashtë apartamentiti tim, ku u ndamë miqësisht. Ato $aste, nuk pata guxim të shtoja: “Kështu duhej të kishte vepruar FBI-ja pas “Memos se Feniksit” për arabë që nduqnin në Florida kurse për pilotë. T’i kishte mbajtur nën vëzhgim dhe ndjekur, ashtu si$ më paskeni vëzhguar e ndjekur edhe mua…”.
Shënim: Për të shkruar këtë cikël-dossier autori, veç kujtimeve nga ngjarjet që ka përjetuar si punonjës i Aeroportit Ndërkombëtar Logan, të Bostonit, në shtator të viti 2001, ka shfrytëzuar gazetat amerikane, “Nju Jork Tajms”, “Boston Globe”, “Boston Herald”, “Uashington Post”, “USA Today” etj., të asaj periudhe, si dhe materiale nga interneti që u kushtohen këtyre ngjarjeve tragjike, të cilat tronditën botën.
/Arberianews.net
