Menjëherë pas fillimit të pushtimit rus të Ukrainës, autori komik Gleb Pushev publikoi në rrjetet sociale një karikaturë të presidentit rus Vladimir Putin me rroba të përgjakur, me thikë në dorë, duke thënë: “Rusë, ndaloni maniakun!”.
Ishte e frikshme të bësh postime të tilla edhe para pushtimit, thotë ai në një intervistë për Al Jazeera, duke pranuar se nuk e kishte të lehtë ta bënte atë karikaturë dhe se u fsheh për ditë të tëra nga frika e represionit dhe ndëshkimit nga shteti. Por, thekson ai, duhej të vepronte dhe të bënte diçka.
“Bota e vjetër u shemb, miqtë tanë në Ukrainë u goditën me raketa… Në ato momente kisha një numër të konsiderueshëm ndjekësish në internet dhe ndjeja përgjegjësi ndaj tyre. Për mua ishte e rëndësishme që njerëzit të shihnin se unë nuk e mbështes krimin e Putinit dhe besoja se lufta do të ndalej nëse do ta kundërshtonim hapur”, shpjegon ai.
“Unë u motivova nga turpi dhe dhimbja që po përjetoj për shkak të asaj që po bën shteti rus, pjesë e të cilit jam edhe unë”, thekson ai.
Nga frika e arrestimit, shtatë ditë më vonë ai dhe gruaja e tij mbërritën në Beograd, ku ai vazhdoi të karikaturonte kundër luftës dhe të ngrinte zërin kundër agresionit rus kundër Ukrainës përmes artit.
“Punimet e mia janë vënë re në Instagram dhe jam e lumtur sepse mendoj se është e rëndësishme që ato të jenë të dukshme. Shpresoj që së shpejti t’i mbledh të gjithë në një vend dhe të arrij t’i promovoj në Serbi”, thotë ai.
“Disa autorë rusë komikë ndjekin punën time dhe shpresoj se kjo në një farë mënyre mund t’i inkurajojë ata të angazhohen në artin kundër luftës,” shton Pushev.
“Ti e do Putinin – e urren Rusinë”
Atij i pëlqen kryeqyteti i Serbisë, i cili muajt e fundit është bërë shtëpia e tij e dytë. Ai tregon se si u lidh me disa rusë, njerëz me mendje të njëjtë që janë kundër pushtimit të Putinit dhe që mund t’i shihni rregullisht në protestat kundër luftës në Serbi.
“Dy persona nga Rusia që lexuan komiket e mia u shpërngulën në Beograd dhe më thanë se kjo i motivonte. Unë shpesh flas me gazetarët për këtë. Ndonjëherë më shkruajnë ukrainasit dhe kjo është shumë e rëndësishme për mua”, thotë Pushev.
“Striket e mia mund të jenë më të dukshme, por jam shumë i kënaqur me reagimet e deritanishme ndaj tyre. Më duket se ata mund t’u ndihmojnë disa njerëzve në Rusi, për të kuptuar faktet për këtë luftë dhe për të kaluar në anën e së mirës – nëse tani marrin një pozicion neutral”, shton ai.
Në lidhje me këtë, ai komenton faktin se Putini ka shumë mbështetës në Serbi që mbështesin pushtimin e tij në Ukrainë:
“Ka një sërë arsyesh pse serbët mbështesin Putinin,” thotë ai. “Unë jam i shqetësuar për Serbinë, por besoj se shoqëria serbe është krenare dhe sfiduese, besoj se këta janë njerëz që respektojnë veten dhe njëri-tjetrin dhe se shumë shpejt do ta kuptojnë se Rusia udhëhiqet nga një psikopat”.
“Më pëlqen slogani ‘Ti e do Putinin – ti e urren Rusinë’”, thekson ai.
Vetëcensurë (nën)ndërgjegjshme
Pushev kaloi pjesën më të madhe të jetës së tij në vendlindjen e tij St. Petersburg, ku u diplomua në Kolegjin e Arteve të Aplikuara dhe u takua me gruan e tij. Situata, thotë ai, ishte e ndërlikuar dhe në shoqëri, sidomos vitet e fundit, kishte një atmosferë pafuqie dhe frike.
“Njerëzit në Rusi nuk e pëlqejnë njëri-tjetrin, ndarjet janë të forta,” thotë ai.
Pushev dhe gruaja e tij, gjithashtu artiste, merreshin kryesisht me art.
“Fillova të them se nuk kishte autocensurë, por kjo nuk është e vërtetë”, pranon ai befas.
“Nga njëra anë, askush nuk më kufizoi, unë vizatova atë që doja. Kisha një audiencë mjaft të vogël dhe nuk e ndjeja se puna ime po monitorohej nga shërbimet sekrete. E dija që artistë të ndryshëm ishin nën represion shtetëror, për shembull Julija Cvetkova, dhe kjo ishte e tmerrshme për mua”, vazhdon ai.
Artistët në Rusi shpesh përdorin vetëcensurë. Megjithatë, pavarësisht nga represioni i kudondodhur i shtetit, Pushev thekson se në Rusi ka një numër të konsiderueshëm njerëzish që janë kundër Putinit dhe veprimeve të tij. Megjithatë, ai beson se e gjithë kjo nuk mjafton për ta rrëzuar nga pushteti apo për ta ndalur.
“Unë nuk mendoj se protestat popullore kundër luftës mund ta ndalojnë Putinin,” thotë ai.
“Putinit e kundërshtuan më së shumti qytetarët aktivë (përveç luftës në Çeçeni). As ushtria, as policia, as shërbimet sekrete, as ‘peshqit e mëdhenj’, as partitë politike, as drejtuesit e rajoneve, të paktën me sa di unë, nuk i janë bashkuar deri tani protestave kundër Putinit. Kishte individë të rëndësishëm, por kjo nuk mjafton për të rrëzuar fuqinë vertikale që krijoi Putin”, shpjegon ai.
Pushev shpreson se disfata në Ukrainë, sanksionet, pashpresa dhe ndjenja e kolapsit të plotë moral do të thyejnë sistemin e Putinit dhe përfundimisht do të shënojnë fundin e tij.
“Nuk mund ta imagjinoj që tani një numër i madh rusësh do të dalin në rrugë dhe do të rrëzojnë Putinin. E uroj, por nuk mendoj se është e mundur. Është një histori shumë komplekse dhe nuk ka asnjë zgjidhje të vetme të mundshme që dikush nuk e ka menduar tashmë. Mendoj se është thelbësore të minohet sistemi i Putinit në të gjitha mënyrat e mundshme”, beson ai.
Ai vazhdon të punojë kundër luftës
Edhe pse, siç thekson ai, do të dëshironte që lufta në Ukrainë të përfundonte sa më shpejt, ai beson se ajo mund të vazhdojë edhe për një kohë të gjatë.
“Pritja që lufta të përfundojë së shpejti mund ta ndihmojë Putinin dhe ne duhet të punojmë kundër tij deri në fund. Ne duhet ta çlirojmë botën nga Putini, sepse ai po e tërheq gjithë botën në ferr”.
Por ai është i bindur se, pavarësisht nga zgjatja e luftës, në fund Ukraina do të fitojë.
“Shoqëria ukrainase e do lirinë dhe është e gatshme të luftojë për të,” thekson Pushev.
Ai shton se bota, në përgjithësi, u largua nga Ukraina nëntë vjet më parë.
“Bota tani po paguan pasojat e cinizmit dhe mendjelehtësisë së saj. Besoj se ajo mund të mësojë nga gabimet dhe se këtë herë nuk do ta lërë vetëm Ukrainën”, thotë ai.