Vrasja e gazetarëve në vendet e BE është shpeshtuar vitet e fundit. Tani Brukseli po përpiqet të vendosë kornizat për një mbrojtje më të mirë, por shumë gjëra janë vonuar, mendon Barbara Wesel.
Rastet më të njohura të gazetarëve të vrarë që tronditën publikun vitet e fundit ishin vdekjet e Daphne Caruana Galizia në Maltë dhe Jan Kuciak në Sllovaki. Këto raste kanë rezultuar me demonstrata masive dhe një ndryshim të qeverisë. Pastaj vrasja e reporterit për krimet Peter R. de Vries, që tronditi Holandën në verë, e në pranverë u vra edhe reporteri grek Giorgos Karaivaz, por kjo nuk ka shkaktuar ndonjë valë të shkrimeve në mediat ndërkombëtare. Bashkimi Evropian tani dëshiron t’i mbrojë gazetarët më mirë, por kjo nuk mund të konsiderohet asgjë tjetër veçse një gjest i pafuqishëm. Sepse arsyet e vrasjeve janë strukturore dhe tregojnë për një dështim më të thellë.
Korrupsioni dhe krimi i organizuar
Sulmi me bombë i vitit 2017ndaj gazetares investigative nga Malta tronditi bashkatdhetarët e saj, si dhe publikun më të gjerë evropian. Si ishte e mundur një vrasje e tillë publike e një gruaje në mes të Evropës që i ishte përkushtuar luftës kundër korrupsionit në atdheun e saj?
Vrasja e gazetarit Gregorio Jimeneu shkaktoi protesta në Meksikë, shkurt 2014
Sqarimi i çështjes në Maltë filloi vetëm kur BE ndërhyri dhe kolegët gazetarë filluan të hulumtojnë ngjarjen. Ndërkohë si një organizator i mundshëm i vrasjes është nxjerrë para gjykatave një oligark, bizneset e të cilit Galizia ishte duke hulumtuar. Por kanë kaluar dy vjet nga vrasja, para se qeveria e Joseph Muscat të detyrohej të jepte dorëheqjen. E pasardhësit në qeveri janë nga e njëjta parti. Ka dyshime se rasti nuk është sqaruar deri në fund.
Rasti i Jan Kuciak, i cili u ekzekutua brutalisht nga vrasësit me pagesë, së bashku me partneren e tij në vitin 2018, është shumë i ngjashëm. Edhe në Sllovaki, çështja ishte korrupsioni dhe përfshirja e politikanëve të lartë në biznesin kriminal. Edhe atje hetimet fillimisht u vonuan. Gazetari sllovak gjithashtu thuhet se ka rënë viktimë e një oligarku. Procesi i parë kundër tij përfundoi me një shfajësim befasues. Ndërsa në shkallën e apelit ende nuk është marrë ndonjë vendim.
Vrasja e porositur e reporterit holandez të krimit de Vries, nga ana tjetër, erdhi nga qarqet e krimit të organizuar. Ndoshta nga të njëjtët bosë që inicuan edhe vrasjen e një avokati dhe një dëshmitari.
Propozimet boshe
Kur BE tani i bën rekomandime shteteve anëtare për të mbrojtur më mirë gazetarët, ato nuk mund të konsiderohen asgjë më shumë se një shprehje e pafuqisë së tyre. Linjat telefonike hotline dhe kontaktet institucionale për gazetarët e kërcënuar janë krejtësisht të pakuptimta, nëse ata nuk mund t’u besojnë autoriteteve të tyre. Kjo vlen mbi të gjitha për ato vende të Evropës Lindore ku ngatërrimi i njerëzve të korruptuar të biznesit dhe politikës është bërë një sistem dhe mbrojtja ligjore është minuar prej kohësh.
Bullgaria, Rumania, Hungaria dhe të tjerët janë shembuj të asaj që ekspertët e quajnë “shteti i kapur” – shtete ku politika, administrata publike, drejtësia dhe njerëzit e biznesit kriminel janë bërë një trup i përbashkët. Nga ana tjetër, ato pak media të pavarura që kanë mbetur nuk po mund të bëjnë hulumtimet e duhura në kuptimin e mirëfilltë të fjalës.
Tmerri në Holandë ishte më i madh kur u bë e qartë se autoritetet atje funksionojnë normalisht, por krimi i organizuar ka qenë në gjendje të përhapet i pakontrolluar për vite me radhë dhe ka pasur pak përpjekje për të luftuar sistematikisht bandat. Në Greqi, nga ana tjetër, njerëzit ishin më pak të befasuar nga një “ballkanizim” i tillë i shtetit.
Dështimi i shtetit juridik
Pikëllim për vrasjen e Peter de Vries
Por kudo që ka korrupsion të rrënjosur thellë ose përparim të krimit të organizuar, sundimi i ligjit dështon në vendet e BE-së. E Brukseli – për të mos rrezikuar paqen politike – shikoi në heshtje për vite me radhë si u infiltruan krimi i organizuar në sistemet e vendeve të Evropës Lindore. Ndërsa tani Komisioni Evropian në Bruksel ka filluar të kërkojë në Poloni dhe Hungari që ky fenomen të luftohet.
Aty ku ka autoritete të pavarura gjyqësore dhe policore, ligji penal u ofron zakonisht gazetarëve të njëjtën mbrojtje sikur edhe të gjithë qytetarë të tjerë. Aty ku politika ka minuar sundimin e ligjit, nuk mund të ketë as mbrojtje. Evropa do ta ketë shumë vështirë të fillojë të korrigjojë gabimet e së kaluarës. Tani thirrja e shteteve anëtare për t’u dhënë gazetarëve mbrojtje të veçantë nuk është gjë tjetër veçse alibi politike./DW
